Σχέσεις βοήθειας.

Ο Καρλ Ρότζερς, Αμερικανός ερευνητής και κλινικός ψυχολόγος, δημιουργός της Προσωποκεντρικής προσέγγισης, υποστήριζε πως όταν ο άνθρωπος είναι πραγματικά ολοκληρωμένος, τότε μπορούμε να του έχουμε εμπιστοσύνη. Σε μια εποχή, το 1960,  όπου οι ψυχαναλυτές υιοθετούσαν μια υπεροπτική και απόμακρη θέση από τον ασθενή τους, εκείνος επικεντρωνόταν στον πελάτη του και αναρωτιόταν πώς μπορούσε να παράσχει μια σχέση, την οποία ο άλλος άνθρωπος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για την δική του προσωπική ανάπτυξη. Έψαχνε τις συνθήκες που θα διευκόλυναν την πραγμάτωση του κάθε ανθρώπου, την εξέλιξη του προς την ωριμότητα του, όχι μόνο μέσα στην θεραπεία, αλλά που να είναι εφαρμόσιμες σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις ανεξαιρέτως.

Βοηθητική σχέση.

Η βασική σχέση για την εποικοδομητική αλλαγή χαρακτηρίζεται από αποδοχή άνευ όρων, βαθιά ενσυναισθητική κατανόηση και αυθεντικότητα. Το θετικό βλέμμα μας στον άλλον είναι η αναγκαία συνθήκη της ανθρώπινης ανάπτυξης. Το θετικό αυτό βλέμμα εμπιστεύεται πως ο άλλος γνωρίζει καλύτερα ποια κατεύθυνση χρειάζεται να ακολουθήσει για την εξέλιξη του επί τα βελτίω και θεωρεί την ανθρώπινη φύση κατά βάση καλή και φιλική.

Το βασικό πιστεύω του Ρότζερς λέει πως όταν οι άνθρωποι βρίσκουν αποδοχή, προχωρούν προς την  αυτοπραγμάτωση, η οποία είναι πάντα εποικοδομητική και αξιόπιστη.

Η αποδοχή, η ενσυναίσθηση και η αυθεντικότητα είναι αναγκαίες και ικανές συνθήκες για την ανθρώπινη ανάπτυξη. Αν αυτό που συμβαίνει στο γραφείο ενός θεραπευτή, συνέβαινε και σε μια αίθουσα διδασκαλίας, στην φιλία και στην οικογενειακή ζωή, ο κόσμος μας θα ήταν πολύ καλύτερος, γιατί ο άνθρωπος θα αναπτυσσόταν και θα όδευε προς την ωριμότητα του. Στο κατάλληλο περιβάλλον η έμφυτη τάση του ανθρώπου για αυτοπραγμάτωση,για βελτίωση, για αυτο- κατεύθυνση, για αυτο- έκφραση, για δημιουργική ικανότητα απελευθερώνεται και ο άνθρωπος γίνεται όλο και πιο πολύ ο εαυτός του χωρίς προσωπεία και άμυνες. Υποστηρίζει πως όσο πιο πολύ ολοκληρώνεται ο άνθρωπος, τόσο πιο μεγάλη εμπιστοσύνη μπορούμε να του έχουμε πως θα πράττει υπέρ του εαυτού του και του άλλου, γιατί αυτή η τάση του προς τα εμπρός είναι η κύρια πηγή της ζωής και υπάρχει σε κάθε άτομο ανεξαρτήτως περιβάλλοντος. Απλά περιμένει τις κατάλληλες συνθήκες για να απελευθερωθεί. Η ανάπτυξη μας προς την θετική ολοκλήρωση μας και την ομορφιά μας είναι η εγγενής μας φύση.

Τότε γιατί υπάρχει τόση ασχήμια;

Ό- μορφος είναι αυτός που έχει Ο ( ολοκληρωμένη μορφή) και ά-σχημος , αυτός που στερείται σχήματος. Όσοι δεν κατάφεραν να αυτοπραγματωθούν, γιατί ανακόπηκε η πορεία προς την αυτοέκφραση τους μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο και στην κοινωνία, στερήθηκαν την προσωπική τους ταυτότητα, απομακρύνθηκαν από την Τάση Πραγμάτωσης τους, έφυγαν μακριά από την φυσική τους κατεύθυνση προς την διατήρηση και την εξέλιξη τους, επί τα βελτίω και απομακρύνθηκαν από την μεγαλοσύνη τους.

Ήρθε η ώρα να επανέλθουμε άμεσα, γιατί αυτή η τάση του ανθρώπου να εκφράζει όλες του τις ικανότητες για το καλό του και το καλό του άλλου προσφέρει συναρπαστικές δυνατότητες για την ανάπτυξη δημιουργικών, αυτόνομων και ψυχικά υγιών ανθρώπων!!! Φανταστείτε λίγο να μπορούμε όλοι να μαθητεύσουμε σε αυτές τις δεξιότητες και να παρέχουμε στα παιδιά μας ένα τέτοιο κλίμα αποδοχής, ενσυναίσθησης και αυθεντικότητας, όπως προσφέρει ο θεραπευτής στον πελάτη του κατά την διάρκεια της συνεδρίας!!! Και όχι μόνο στα παιδιά μας, αλλά και στον αγαπημένο μας, στον φίλο μας, στον αδερφό μας, στον μαθητή μας, στον σπουδαστή μας, στον υπάλληλο μας. ‘Ενα κλίμα αποδοχής, θετικής ματιάς και θερμής υποδοχής : ένα καλώς τον, καλώς όρισες. Όλοι θα κινηθούμε προς τα εμπρός πιο ελεύθεροι, καθώς θα αναπτυσσόμαστε μέσα σε μια σχέση βοήθειας και θα μπορούμε χωρίς άμυνες και αρνήσεις να δημιουργούμε κάτι καλύτερο, κάτι φωτεινότερο, κάτι ωραιότερο. Ο κόσμος θα γίνεται καλύτερος, η βία και η επιθετικότητα θα μειώνεται, η σοφία και η αγάπη θα υπερισχύουν του φόβου και του πόνου. Και τα γραφεία των συμβούλων ψυχικής υγείας και τα βιβλία με τα άρθρα αυτοβοήθειας θα πάψουν να αποτελούν αναγκαιότητα. Τέλεια!!

Το να είσαι γονιός δεν είναι απλά ένας ρόλος ζωής. Είναι λειτούργημα γιατί αν ενδιαφέρομαι, εν τοις πράγμασι, να δημιουργώ σχέσεις αγάπης και ουσίας, οφείλω να είμαι ισοβίως ταγμένος στην αέναη εξέλιξη μου, γιατί μόνο η δική μου αυτοπραγμάτωση θα διευκολύνει και την αυτοπραγμάτωση του άλλου, καθώς θα παρέχω το ανάλογο φροντιστικό κλίμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης.

Αυτά τα βοηθητικά στοιχεία της σχέσης δεν έχουν να κάνουν καν με την αγάπη. Ακόμα και αν όλοι συμφωνήσουμε πως οι γονείς αγαπούν νομοτελειακά τα παιδιά τους, πάλι θα καταλήγαμε πως  αν αρκούσε η αγάπη, δεν θα υπήρχαν τόσοι άνθρωποι δυστυχισμένοι εκεί έξω. Η σχέση μπορεί να στηρίζεται στην αγάπη, αλλά ο τρόπος που αυτή προσφέρεται μέσα στην σχέση είναι επικίνδυνη και δεν προωθεί την ανάπτυξη. Δεν προσφέρεται μέσα στην οικογένεια  σε μια σχέση ποιότητας, που να στηρίζεται στην αίσθηση αμοιβαίας συμπάθειας και σεβασμού. Δεν μετέχουμε της σχέσης, δεν είμαστε αντιληπτοί στον άλλον, αξιόπιστοι και σταθεροί. Ο γονιός πολλές φορές εκπληρώνει τις εξωτερικές συνθήκες της αξιοπιστίας- τα ραντεβού στον γιατρό, την βόλτα στο πάρκο, τα χρήματα για το σχολείο- και μπερδεύει την αξιοπιστία με την συνέπεια.

Η αυθεντικότητα.

Η αυθεντικότητα που συζητάμε σήμερα σημαίνει” να είμαι αξιόπιστα αληθινός, όχι άκαμπτα συνεπής “, όπως λέει ο Καρλ Ρότζερς. Να μπορώ να με γνωρίζω σε βάθος και να έχω δουλέψει με τον εαυτό μου, ώστε η στάση μου να ταιριάζει με την γνώση μου για την στάση μου. Να είμαι γνήσιος, ανοιχτός στην εμπειρία και εκφράζω με τα λόγια και την συμπεριφορά μου τα συναισθήματα μου και τις απόψεις μου. Γιατί έτσι είμαι διάφανος και αληθινός και όσο πιο αληθινός είμαι, τόσο πιο πολύ βοηθάω και τον άλλον να αναζητήσει με επιτυχία την αλήθεια εντός του.

Ένα απλό παράδειγμα είναι να νιώθεις ενοχλημένος με κάτι και να μην το επικοινωνείς λεκτικά, αλλά με ανεπαίσθητο τρόπο να το δείχνεις με την στάση σου στο παιδί σου ή στον φίλο σου. Το γνωστό ερώτημα “τι έχεις” συνήθως απαντιέται με το συνηθισμένο “τίποτα”. Αυτό δημιουργεί δυσπιστία στο άλλο άτομο, γιατί νιώθει την δυσκολία στην επαφή, αλλά δεν ξέρει τον λόγο. Είναι καλύτερο “το νιώθω πως με αποφεύγεις, κάτι έχει μπει ανάμεσα μας, είμαι κουρασμένη και πάω για ύπνο, μην με ενοχλήσετε παιδιά μου, γιατί σήμερα είχα μια δύσκολη μέρα” από το να φοράμε ένα προσωπείο. Αν είσαι αληθινά αξιόπιστος και ολοκληρωτικά διαθέσιμος στην σχέση, μπορείς να μην είσαι πάντα συνεπής ή να εκφράσεις μια γνώμη αντίθετη, που δεν ευχαριστεί, χωρίς επιπτώσεις στην ψυχική υγεία κανενός. Αυτό βέβαια προυποθέτει εργασία με τον εαυτό μας για να μπορούμε να βιώνουμε εμείς πρώτα τα αυθεντικά μας συναισθήματα και κατ’ επέκταση να έχουμε την καθαρότητα να τα επικοινωνούμε χωρίς διφορούμενα μηνύματα. Τα διπλά μηνύματα είναι πολύ κουραστικά.  Αν τα συναισθήματα σχετικά με την σχέση δεν αποκρύπτονται, η σχέση βοηθά την προσωπική εξέλιξη. Το μήνυμα : “σε αγαπάω και θα είμαι πάντα εδώ για εσένα, όσο μπορώ και δύναμαι” αρκεί. Έτσι γίνομαι έμπιστος, σταθερός στον δεσμό, αξιόπιστος και αντιληπτός. Χωρίς όρους και μικρά γράμματα.!

Η αποδοχή άνευ όρων.

Η αποδοχή άνευ όρων σημαίνει είσαι το παιδί μου, είσαι η γυναίκα μου, είσαι ο φίλος μου, είσαι ο αδερφός μου και σε αγαπώ χωρίς όρους και αυτό ΔΕΝ ΜΠΟΡΕΙ αύριο να αλλάξει. Δεν έχεις προσληφθεί στη ζωή μου υπό όρους, σαν εργαζόμενος σε εταιρία. Η αγάπη και η αποδοχή είναι άνευ όρων και αξίζεις την αγάπη μου, γιατί είσαι υπέροχος από μόνος σου, απλά και μόνο επειδή υπάρχεις, χωρίς να προσθέτουν αξία στην αξία σου τα επιτεύγματα σου ή η συμπεριφορά σου. Αξίζεις γιατί βλέπω το δυναμικό σου και σου δείχνω άνευ όρων πίστη, ανεξάρτητα από το που είσαι σήμερα. Το μωρό δεν ξέρει καλά καλά να περπατήσει ή να μιλήσει και όμως δέχεται την αμέριστη, απεριόριστη, βαθιά, τρυφερή ματιά της αποδοχής μας, σαν να είναι ο πολυτιμότερος θησαυρός επί της γης. Αυτήν την αποδοχή θέλουμε να προσφέρουμε στον άλλον μέχρι το τέλος της ζωής μας. Αυτή την ματιά να δίνουμε, όταν κοιτάμε τον άλλον “ως άνθρωπο αξίας και μόνο που υπάρχει”, γιατί έτσι χτίζεται η εσωτερική ασφάλεια μας. Έτσι μαθαίνουμε, πως αξίζουμε για αυτό που είμαστε, όχι για αυτά που κάνουμε, (τα οποία δεν είναι και οι καλύτερες επιλογές πολλές φορές), γιατί ο εαυτός μας είναι άξιος εμπιστοσύνης, λόγω της αξίας μας ως ανθρώπινη ψυχή.

Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα έχουμε αντιδράσεις για τις μη εποικοδομητικές συμπεριφορές του άλλου ή για συμπεριφορές που μας ενοχλούν. Δεν σημαίνει πως δεν θα βάλουμε όρια, πως δεν θα συνάψουμε συμφωνίες, που αν ακυρωθούν φυσικά θα έχουν επιπτώσεις στη σχέση μας. Θα υπάρχει διάδραση, διάλογος, μετοχή και αλληλεπίδραση, αλλά αυτό που πάντα θα προβάλλεται θα είναι πως: ” αυτό που κάνεις δεν μου αρέσει, όχι πως δεν μου αρέσει αυτό που είσαι ή γίνεσαι.”

Η ενσυναίσθηση

Η ενσυναίσθηση είναι η προσπάθεια που κάνω για να σε ακούσω όσο καλύτερα μπορώ, να σε νιώσω, να σε κατανοήσω. Να έρθω όσο πιο κοντά μπορώ σε εσένα, να γίνω εσύ, να μπω στα παπούτσια σου. Όσο πιο πολύ αγαπάμε, τόσο πιο καλά ακούμε. Αν ακούμε καλά σημαίνει πως αγαπάμε βαθιά, γιατί από μόνη της η προσπάθεια που καταβάλουμε να νιώσουμε τον άλλον υποδηλώνει αγάπη, φροντίδα, τρυφερότητα, ζεστασιά, μέριμνα. Σημαίνει πως ο άλλος έχει σημασία για εμάς, πως είναι σημαντικός, πως είναι ξεχωριστός, αφού όλο το βλέμμα και η ακοή είναι εστιασμένα σε εκείνον. Πρωταγωνιστούμε και υπάρχουμε μέσα στην καρδιά του άλλου και το νιώθουμε, όχι μόνο επειδή θα μας ρωτήσει πως είμαστε, αλλά επειδή θα προσπαθήσει να νιώσει πως είμαστε …

Αυτές τις δεξιότητες δεν τις κατέχουμε και από εκεί ξεκινούν όλα τα προβλήματα στις σχέσεις και στις σχέσεις με την κοινωνία και τον κόσμο. Μπορούμε όμως να στηρίξουμε την διαδικασία του γίγνεσθαι του κάθε ανθρώπου κι να τον βοηθήσουμε να πορεύεται προς την χαρά και την επίτευξη, αντί για την εξόντωση και τον αφανισμό αρκεί να έχουμε ψυχολογική ωριμότητα και να έχουμε κάνει προσωπική δουλειά.

Γνώθι σ΄αυτόν.

Μπορούμε να βοηθήσουμε στην ανάπτυξη του άλλου, μόνο στον βαθμό που έχουμε επιτύχει την δική μας προσωπική ανάπτυξη. Πραγματικά πιστεύω πως αν εκπαιδεύσουμε τον κόσμο και κυρίως τους γονείς να αναμορφώσουν την συμπεριφορά τους, να συμμεριστούν τις ιδέες για ένα πιο εποικοδομητικό σχετίζεσθαι, να συμβάλλουν στην ανάπτυξη των παιδιών τους και στην λειτουργική χρήση των εσωτερικών πηγών τους, χωρίς να υποδεικνύουν συνεχώς τι να κάνουν, αν τα αφήσουν λίγο περισσότερο στην ησυχία τους και με ΟΛΟ ΤΟΥΣ ΤΟ ΕΙΝΑΙ αν ασχοληθούν για να τα γνωρίσουν σε βάθος, να τα ενσυναισθανθούν, να τα αποδεχτούν και να εργαστούν συνειδητά για την εξέλιξη τους, ο κόσμος θα γίνει καλύτερος!!

 Ο τομέας των ανθρωπίνων σχέσεων είναι το μόνο αντικλείδι της σωτηρίας μας, γιατί αυτός ο τομέας θα καθορίσει και το μέλλον του πλανήτη μας καθώς το μέλλον της ανθρωπότητας εξαρτάται από την σωματική, συναισθηματική, νοητική, ψυχική και πνευματική υγεία των παιδιών της.

Rogers, C. Το γίγνεσθαι του προσώπου, Αθήνα: Ερευνητές, 2006.