Οι κύκλοι της οικογένειας θυμίζουν τους κύκλους της ζωής.
“..Κάθε οικογενειακό σύστημα χαρακτηρίζεται από συνέχεια και αλλαγή καθώς εξελίσσεται μέσα στον χρόνο κι κάθε αλλαγή απαιτεί μετατροπή στην οργάνωση του συστήματος. Ένα ζευγάρι που αποφασίζει να συγκατοικήσει, ανεξάρτητα αν θα παντρευτεί ή όχι, θα πρέπει να προσαρμοστεί λειτουργικά στην αλλαγή από την ατομική ανεξαρτησία στην δυαδική ανεξαρτησία. Όταν έρθει το πρώτο παιδί θα πρέπει το νέο εξαρτώμενο μέλος, το μωρό, να ενσωματωθεί στην δυάδα, κοινώς ο στόχος μετατοπίζεται από την αλληλεξάρτηση στην ενσωμάτωση της εξάρτησης. Η τρίτη φάση σηματοδοτείται από την έξοδο του πρώτου παιδιού / εξαρτημένου μέλους από τον ενδοιοκογενειακό κόσμο στον έξω κόσμο και ο στόχος εδώ είναι η διευκόλυνση των αποχωρισμών– μερική ανεξαρτησία. Ακολουθούν τα υπόλοιπα παιδιά και υποστηρίζονται όλοι οι αποχωρισμοί και η ανεξαρτησία όλων των μελών. Το επόμενο σημαντικό στάδιο είναι η ολοκληρωμένη έξοδος ενός εξαρτημένου μέλους από την οικογένεια, με την δημιουργία ανεξάρτητου σπιτικού και εδώ ο στόχος είναι η μετάβαση από τον μερικό αποχωρισμό στην πλήρη ανεξαρτησία. Η αύξηση της ανεξαρτησίας είναι συνεχής μέχρι να πραγματοποιηθεί και η έξοδος του τελευταίου παιδιού/ εξαρτημένου μέλος από την οικογένεια κι στα τελικά στάδια, που αρχίζουν με τον θάνατο ενός από τους συντρόφους μέχρι και τον θάνατο του άλλου, ο στόχος είναι η διευκόλυνση του οικογενειακού πένθους και οι τελευταίοι αποχωρισμοί ( Zilbach, 1989)….
Ωραία!! Με γνώμονα αυτήν την αρχή θα επεξεργαστούμε τα επιμέρους.” μας είπε η διευκολύντρια μας στην σχολή γονέων, σε εκείνο το πρώτο σεμινάριο που είχα παρακολουθήσει ως νέα μαμά όταν, με ζεστή καρδιά και ερωτευμένη ματιά, αναζητούσα απαντήσεις στο τι σημαίνει για εμένα “οικογένεια και γονείς.”
Σας συμπονώ γιατί είδατε και εσείς, όπως και εγώ τότε, πως ο βαθύτερος σκοπός της διαδραστικής διαδικασίας των μελών μιας οικογένειας δεν είναι μόνο η συνύπαρξη, η αγάπη, η φροντίδα αλλά κυρίως η διευκόλυνση της αυτοπραγμάτωσης όλων των μελών και της ανεξαρτησίας τους μέχρι τον τελευταίο αποχωρισμό. Μια συνεχής υποστήριξη της ανεξαρτησίας και η διευκόλυνση του πένθους με τους επερχόμενους αποχωρισμούς.
“….Αν η οικογένεια δεν διευκολύνει την αυτοπραγμάτωση των μελών της, αν διαταρράξει, αναστείλλει ή καθυστερήσει τα στάδια της εξέλιξης τους, οι δυσκολίες θα συσσωρεύονται και θα εμποδίζουν την ροή της ενέργειας και του αρχικού στόχου, που είναι τα παιδιά να εγκαταλείψουν την αρχική οικογένεια για να δημιουργήσουν την δική τους. .. Όμως αν ξαναδιαβάσουμε προσεκτικά τα στάδια της εξέλιξης του συστήματος της οικογένειας και τους κύκλους της, θα δούμε πως θυμίζει τους κύκλους της ζωής μας.” συμπλήρωσε χαμογελώντας γλυκά και μας έδωσε ένα ωραίο ερωτηματολόγιο να απαντήσουμε σε μια προσπάθεια να ξεκινήσουμε από τα βασικά στον νέο οικογενειακό κύκλο ζωής και ύστερα να πάμε στις σχέσεις των μελών και στο πως πλάθουμε ανθρώπους.
Αλήθεια πόσο έτοιμοι είμαστε;
Με προσγείωσε άσχημα. Ήδη φαντασιωνόμουν τα παιδάκια μου, γλυκά και ζουζουνένια δίπλα μου, μέχρι τα βαθιά γεράματα μου, να ζουν με λαμπερά χαμόγελα μέσα στον ασφαλή και νεραιδοσκονισμένο κόσμο που θα τους έφτιαχνα, μαζί με την αγάπη του μπαμπά τους ( για εμένα πρωτίστως και ύστερα για εκείνα). Όλοι θα ακούγαμε (και θα βλέπαμε) μόνο την μελωδία της ευτυχίας μέσα σε ένα πλαίσιο φιλόξενο, τρυφερό και ευγενές. Φυσικά δεν είχα ακόμα αναλογιστεί τι σήμαινε για εμένα γίνομαι μαμά, ούτε με ενδιέφερε να ανακαλύψω ποιος ο σκοπός μου στον νέο ρόλο μου.
Εμείς λοιπόν οι δύο νέοι ενήλικοι γονείς οφείλαμε αρχικά, να πλαισιώσουμε τα δικά μας προβλήματα που είχαν διαμορφωθεί μέσα στις πατρογονικές εστίες μας, να πετύχουμε τους κοινά αποδεκτούς εξελικτικούς μας στόχους για όλα τα μέλη της νέας οικογένειας που κάναμε, να στηρίζουμε την αυτοπραγμάτωση όλων μας με ενσυναίσθηση και καλή οργάνωση και να είμαστε αρκετά ώριμοι με σκοπό και όραμα. Αυτό προυπέθετε μια σημαντική δουλειά με τον εαυτό μας πρωτίστως, μια επαρκή αυτογνωσία και μια πληρότητα εσωτερική. Κοινώς να έχουμε αποχωριστεί από την οικογένεια προέλευσης, χωρίς να αναζητούμε συναισθηματικό υποκατάστατο. Να τα έχουμε κάπως βρει με τον εαυτό μας, να έχουμε μείνει λίγο μόνοι, να έχουμε νιώσει ικανοί να μας φροντίσουμε, να μας καθαρίσουμε, να μας ταίσουμε, να μπορούμε να ελέγχουμε ορθώς τα οικονομικά μας, να μας παρέχουμε τα καλύτερα και να μας αγαπάμε επαρκώς. Να έχουμε διαμορφώσει μια σχετικά συμπαγή ταυτότητα, τόσο στον εργασιακό χώρο, όσο και και στις προσωπικές μας σχέσεις. Με απλά λόγια να έχουμε αξιολογήσει θετικά την ετοιμότητα μας να γίνουμε γονείς, γιατί ο ρόλος απαιτούσε την υποστήριξη της φυσικής, συναισθηματικής και νοητικής ανάπτυξης ενός παιδιού.” Ή μήπως την δική μας; ” αναρωτήθηκα φωναχτά και όλοι συμφώνησαν.
Η ανάληψη του γονεικού ρόλου απαιτεί συναισθηματική ετοιμότητα και ωριμότητα. Είναι σημαντικό να μπορούμε να φροντίσουμε πρώτα τον εαυτό μας πριν φροντίσουμε το βρέφος μας, για να βάλουμε τις βάσεις για την ανάπτυξη της εμπιστοσύνης κι της αισιοδοξίας του. Είναι σημαντικό να είμαστε αυτόνομοι αλλά και αφοσιωμένοι στην συντροφικότητα και να έχουμε δημιουργήσει ένα κλίμα ζεστασιάς και μοιράσματος με τον σύντροφο μας, με συναισθηματικό έλεγχο και ηθικές αρχές, όπου θα προσκαλέσουμε τα παιδιά μας να έρθουν. Αυτό το κλίμα του ΣΕΒΑΣΜΟΥ είναι το πρώτο βήμα που πρέπει να δημιουργήσουμε στην οικογένεια μας ΠΡΙΝ υποδεχτούμε το νέο μας μωρό. Είναι περιττές οι συμβουλές αν ζούμε σε ναρκοπέδιο και διαλύσουμε την παιδική ψυχούλα τους με τις βόμβες μας.
Τι ένωση έχετε κάνει με τον σύντροφό σας;
Η συντροφικότητα απαιτεί μια ώριμη προσωπικότητα.
Αξιολογείστε την σχέση σας και την αφοσίωση στην δέσμευση σας γιατί όταν έρθει το παιδί, όλοι ανεβαίνουμε ένα σκαλοπάτι: οι γονείς δεν είναι πια απλοί σύζυγοι, σύντροφοι, συγκάτοικοι αλλά φροντίζουν μια άλλη πιο νέα γενιά. Τα αδέρφια γίνονται θείοι, τα ανήψια ξαδέρφια, οι γονείς γίνονται παππούδες και γιαγιάδες. Αλλαγές και νέα προσαρμοστικότητα στη ζωή επιβάλλεται και είναι όμορφο να ενσωματώνεται η νέα σχέση στην προηγούμενη σχέση που υπήρχε. Η ευελιξία είναι απαραίτητη για να βρεθεί μια ισορροπία στα νέα δεδομένα ευθύνης, εργασίας και σταθερότητας του ζευγαριού.
Είναι σημαντικό να συνεχίσει το ζευγάρι να είναι ζευγάρι όταν έρθει το μωρό και να παρατηρούν και οι δύο με μεγάλη ενσυνειδητότητα πώς αλλάζει η σχέση τους μετά τον ερχομό του παιδιού τους προκειμένου να κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για να διατηρήσουν την νέα ομοιόσταση του συστήματος. Όταν έρθει ένα μωρό δεν μπορούμε να επιστρέψουμε στην πρότερη κατάσταση. Θα προσαρμοστούμε, αλλά θα διατηρήσουμε τις βασικές αρχές μας που είναι να να παραμείνουμε αγαπημένοι, να εξασφαλίσουμε εσωτερική ισορροπία και σταθερό περιβάλλον. Να επιβεβαιώνουμε τον σύντροφο μας πως, παρόλο που άλλαξαν οι συνθήκες, η σχέση μας παραμένει ζωντανή και να βεβαιώνουμε πως ο ένας αγαπά τον άλλον. Το σημαντικό στην οικογένεια δεν είναι η φυσική παρουσία και των δύο γονέων αλλά η σταθερή, υποστηρικτική, ασφαλής και γεμάτη στοργή παρουσία τους. Οι διαταραγμένες σχέσεις προκαλούν σοβαρά τραύματα στην ψυχούλα των παιδιών. Το να μην παραμελούμε την σχέση μας είναι το ίδιο σημαντικό με το να είμαστε εκεί για το μωρό μας. Οι μικρές καθημερινές πράξεις εκτίμησης και στοργής είναι σημαντικότερες από τις μεγαλειώδεις αλλά πιο σπάνιες εκδηλώσεις έρωτα και πάθους. Ένα φιλί, μια αγκαλιά, ένα μήνυμα, μια χαρούμενη συνομιλία διατηρούν την σχέση και τον ρομαντισμό της. Δεν χρειάζεται μόνο να απαντάμε σε οντολογικά υπαρξιακά ερωτήματα, τύπου τι σημαίνει ζευγάρι, έρωτας, πάθος, μάνα, πλάθω ανθρώπους. Όλα αυτά θα απαντηθούν καθώς εμπιστευόμαστε την διαδικασία με αγάπη και σεβασμό. Όμως κάθε στιγμή της διαδικασίας είναι ξεχωριστή εφόσον παραμένουν ζωντανές οι συνθήκες ενσυναίσθησης, αποδοχής άνευ όρων και αυθεντικότητας, που είναι η μουσική υπόκρουση που πρέπει να παίζει σε κάθε εξελικτικό στάδιο και να ενώνει την οικογένεια με δεσμούς στενούς και ουσιαστικούς, πέρα από τους δεσμούς αίματος.
Ο καταλυτικός ρόλος της παιδείας
Καθώς μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, ανάλογα με το εξελικτικό στάδιο στο οποίο βρίσκονται, αλλάζει και το νόημα που αποδίδουμε στον ρόλο μας, ως προς τις επιμέρους ιδιότητες μας τουλάχιστον. Όταν είναι μωρά οφείλουμε να είμαστε απολύτως διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή για να χτίσουμε βαθιά θεμέλια ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Θα υπάρξει χρόνος για διαπαιδαγώγηση αργότερα. Μετά τα δύο τους χρόνια τούς μαθαίνουμε να πλένουν τα χέρια τους, να τρώνε, να βγάζουν τα παπούτσια τους, να επιλέγουν ανάμεσα σε δύο επιλογές αυστηρά, (όχι ανοιχτές επιλογές αλλιώς χαόνονται), τους δείχνουμε με βοήθεια πως να βουρτσίζουν τα δόντια τους, να βάζουν την πυτζάμα τους, να μαζεύουν τα παιχνίδια τους με ευχάριστο τρόπο. Μετά τα τρία δεν τους ρωτάμε ποτέ ξανά αν έπλυναν τα δόντια τους, (αφού αυτό θεωρούμε πως έχει επιτυχώς εμπεδωθεί αλλιώς κάτι κάναμε λάθος) ή αν ντύθηκαν. Βοηθάμε με τα κουμπιά, τα κορδόνια των παπουτσιών, δεν είμαστε όλη μέρα στα γόνατα για να τα ντύσουμε, ούτε τα κυνηγάμε από πίσω να τα ταίσουμε. Έχουν μεγάλη επιδεξιότητα τα μικρά ανθρωπάκια, γίνονται όλο και πιο ανεξάρτητα στον παιδικό σταθμό και εμείς οφείλουμε να τούς μάθουμε την αυτοπειθαρχία και να τα βοηθήσουμε να κατακτήσουν την πολυπόθητη αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Μπορούν να βάζουν το μπουφάν τους, να τρώνε μόνα τους με ωραίους τρόπους, να φτιάχνουν μόνα τους την τσάντα τους και να την κουβαλάνε. Δεν επαναλαμβάνουμε κάθε βράδυ τα συμφωνηθέντα, φωνάζοντας από το σαλόνι μέχρι και τα δεκαπέντε τους χρόνια : ” έφτιαξες την τσάντα σου; διάβασες για αύριο, έπλυνες τα δόντια σου, έφερες το μπουφάν σου από το πούλμαν; ” αφού μια αρνητική απάντηση θα σήμαινε πως οφείλουμε να φοιτήσουμε εμείς εκ νέου στις σχολές γονέων λόγω της δικής μας αποτυχίας. Τους λέμε ” ευχαριστώ”, ” παρακαλώ”, “συγγνώμη” και τους μαθαίνουμε την αξία της ευγένειας και του σεβασμού. Στο δημοτικό τους δείχνουμε πώς να διαβάζουν. Καθόμαστε κοντά τους, για να τους διδάξουμε τον τρόπο και παρακολουθούμε στενά την πορεία τους και την κοινωνικοποίηση τους. Στην εφηβεία γινόμαστε ο σύμβουλος τους, η άγκυρα τους στην ταραχή, ο ενορχηστρωτής που τους εμπνέει να ακολουθήσουν τα ταλέντα και τα ενδιαφέροντα τους, ο πολύ κακός της παρέας που θέτει ξεκάθαρα όρια για την ασφάλεια τους, η εξουσία, ο νόμος, η τάξη και η ελευθερία.
Ας αφήσουμε την εκπαίδευση να παρέχεται από τα σχολεία και ας αναλάβουμε την βαθύτερη παιδεία των παιδιών μας, την ηθική και πνευματική τους ολοκλήρωση γιατί συναντάμε όλο και περισσότερους απαίδευτους ανθρώπους με πληθώρα πτυχίων. Οφείλουμε να συνειδητοποιήσουμε πως ο ρόλος μας ως γονείς είναι να δημιουργήσουμε μια οικογένεια που θα συμβάλλει θετικά σε έναν πιο ανθρωποκεντρικό κόσμο, με στόχο την αρμονική συνύπαρξη και τον σεβασμό στον άλλον.
Ο ΒΑΣΙΚΟΣ ΟΜΩΣ ΣΤΟΧΟΣ, ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΤΑΚΤΗΘΕΙ, ΕΙΝΑΙ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΗΣΟΥΜΕ ΤΟ ΡΟΛΟ ΠΟΥ ΠΑΙΖΕΙ Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕ ΤΟΝ ΣΥΝΤΡΟΦΟ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΑΣ.
Ας μην ξεχνάμε πως η ανάπτυξη μιας υγιούς προσωπικότητας είναι προυπόθεση μιας ισορροπημένης σχέσης και τα παιδιά μας θα φερθούν και θα μας φερθούν όπως τα μάθαμε. Δυστυχώς αν δεν γνωρίζουν πως αναπτύσσεται μια λειτουργική σχέση, ερωτική ή μη, γιατί δεν την έχουν δει να συμβαίνει μέσα στην οικογενειά τους, δεν θα μπορούν ούτε να την χαρούν, ούτε να την προσφέρουν.
