Πολύ συχνά βλέπουμε το πεδίο των σχέσεων να μετατρέπεται σε ένα πεδίο μάχης, όπου μαίνεται ένας εμφύλιος χωρίς νικητές, αλλά μόνο ηττημένους. Πολύ συχνά βρισκόμαστε μάρτυρες μιας σκληρής αντιπαράθεσης, που μας κάνει να αναρωτιόμαστε πως γίνεται και δύο άνθρωποι που οικειοθελώς δεσμεύτηκαν σε μια σχέση να χάνουν το μέτρο και να τσακώνονται για πράγματα ανούσια και ευτελή. Τι τρέχει και δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε και τι κρύβεται πίσω από τους τσακωμούς μας και την απομάκρυνση μας; Μήπως τελικά οι σχέσεις διαλύονται, γιατί κανείς δεν ξέρει να σχετίζεται, να συνυπάρχει, να δημιουργεί, να επικοινωνεί, να συγχωρεί, να αφήνει πίσω, να προχωρά μπροστά, να διαφωνεί, να διαπραγματεύεται και να χαίρεται; Μήπως οι σχέσεις είναι ετοιμόρροπες, γιατί κανείς μέχρι σήμερα δεν μας έχει κοινωνήσει την χαρά της σχέσης;
Ξέρουμε πως να πολεμάμε, αλλά δεν έχουμε ιδέα πως να αγαπάμε.
Η ανάγκη του ανθρώπου για σχέση είναι εγγενής, όπως μας λέει ο ο ψυχίατρος John Bowlby και είναι το ίδιο σημαντική με την ανάγκη του για τροφή και νερό. Χωρίς σχέση η ζωή του μοιάζει χαοτική, κρύα και μοναχική. Χωρίς μοίρασμα χάνεται η δυνατότητα του να πλησιάσει την πηγή της ζωής, να νιώσει ζωντανός, ζωογονημένος, ικανός να μετέχει κι να αγαπιέται. Η αγάπη είναι το οξυγόνο που χρειάζεται ο πνεύμονας μας για να αναπνεύσει, η ενέργεια που μας ζεσταίνει κι μας ανθίζει. Όλα μέσα στην αγάπη πολλαπλασιάζονται και καρποφορούν. Όλα μέσα από την αγάπη γεννιούνται.
Ορθή σχέση σημαίνει αυθεντική συνάντηση, χωρίς τις φοβίες μας, τα άγχη μας και τις αγωνίες που η άμεση συνάντηση προκαλεί. Χωρίς τον προβληματικό τρόπο που μας έμαθαν οι γονείς μας, δέσμιοι μιας άλλης εποχής, όπου η συμβατική σοφία υποστήριζε πως όσο λιγότερα έλεγες και όσο περισσότερο έκανες τα στραβά μάτια τόσο καλύτερα, αλλά με την σημασία που σήμερα δίνουμε στους συναισθηματικούς δεσμούς μας και στην ανάγκη μας για συναισθηματική ασφάλεια.
Πώς γίνεται λοιπόν και δεν συνδεόμαστε;
Θα μπορούσαμε ίσως να παρομοιάσουμε την άμεση σχέση με την γυμνότητα μας τις καλοκαιρινές διακοπές μας, που είναι τόσο απελευθερωτική, αλλά συγχρόνως και τόσο φοβική, γιατί φέρει εντός της και την ευαλωτότητα μας, αφού αν χτυπήσουμε σε κάποιο βράχο, η αν πατήσουμε ξυπόλητοι καμιά σφίγγα θα πονέσουμε περισσότερο, αφού δεν φοράμε ρούχα προστασίας. Αυτή η ευαλωτότητα μας, ο φόβος μην πονέσουμε μας κρατά καθηλωμένους σε ένα περίπου, ένα τσιμπολόγημα, ένα μέχρι εκεί, μια επιφάνεια.
Όμως η σχέση ανθίζει μέσα στην γύμνια μας, στο βάθος μας, στον πυρήνα της υπάρξεως μας, εκεί όπου έχει την δύναμη, αν την αφήσουμε να φτάσει, να μας συνταράξει ολόκληρους, να μας συνεπάρει, να μας συναρπάξει. Δείτε πως τα ρήματα αυτά έχουν ως πρώτο συνθετικό την πρόθεση “συν”, αφού η σχέση εμπεριέχει τον άλλον, τον δεξιώνεται, τον περικλείει, τον ενσωματώνει, αποζητά την συνδρομή του, την συνοδεία του, την συμπαράσταση του, την συνέργια του.
Στην θεραπεία η ίαση είναι ανάλογη του σχεσιακού βάθους που ο θεραπευτής και ο θεραπευόμενος θα αγγίξουν. Όσο πιο βαθιά επικοινωνήσουν, τόσο πιο βαθιά θα βουτήξουν και τόσο πιο ανοιχτοί θα αναδυθούν στην πιθανότητα της αλλαγής. Το σχεσιακό βάθος της αυθεντικής αυτής συνάντησης είναι η χορδή του βιολιού που θα συντονίσει όλες τις άλλες χορδές για να δημιουργηθεί μια μελωδία. Η αυθεντική σχέση χωρίς ενδιάμεσους πάντα σε αλλάζει και σε καθιστά μελωδό και δημιουργό, γιατί πάλλεται το είναι σου σε άλλη διάσταση πλούτου και αφθονίας. Αποκτάς αυτόματα την ικανότητα να βλέπεις πιο λεπτοφυώς τις αποχρώσεις της σχέσης όπως εμφανίζονται, τους φόβους του άλλου καθώς μιλά για άσχετα πράγματα, τις προθέσεις του καθώς κινείται προς τον κόσμο και μέσα σε αυτόν, τα αισθήματα του και τις αντιλήψεις του. Γίνεσαι αυτόματα ένας πιο εξελιγμένος πομπός πρόσληψης πιο ανεπαίσθητων μηνυμάτων και ένας ικανότερος συνοδοιπόρος, καθώς ακούς καλύτερα το θρόισμα της ψυχής του και της ανάγκης του.
Η μητέρα που θα καταφέρει να ακούσει, να αφουγκραστεί καλύτερα τις ανάγκες του μωρού της θα το ηρεμήσει και θα το γαληνέψει γρηγορότερα από εκείνη που δεν θα έχει αποκωδικοποιήσει αυτόν τον μυστικό κώδικα μεταξύ τους. Το μωρό και η μάνα επικοινωνούν σε ένα μη λεκτικό επίπεδο, στο πεδίο της καθαρής αγάπης, όπου εκείνη προσφέρει τον εαυτό της και την μέριμνα της ακούγοντας όσο πιο καλά μπορεί την ανάγκη του. Στην άμεση αυτή συνάντηση τους, γυμνοί και τρωτοί και οι δύο, ανοίγονται στο βίωμα, στα κλάματα και στις χαρές και προσφέρουν όλη τους την ύπαρξη για να ακούσουν την μελωδία των ψυχών τους. Από καθαρή αγάπη και μόνο από αγάπη η μητέρα αφουγκράζεται την μόνη πραγματική πηγή δεδομένων που διαθέτει, το μωρό της που βρίσκεται στην δική της αγκαλιά μαζί της, υπαρκτό και ζωντανό όσο και ο εαυτός της. Καθώς ανοίγεται στην σχέση της με το παιδί της αλλάζει, γεννιέται εκ νέου καθώς το γεννά και αφήνεται ανοιχτή και ευάλωτη σε αυτήν την αγάπη της που την ανοίγει σε νέες δυνατότητες εμπειρίας.
Πόσο άνοιγμα αντέχουμε;
Θα μου πείτε τι γίνεται εκεί έξω, πόσο μακριά να πάμε και πόσο κίνδυνο φέρει το άνοιγμα μας στον άλλον; Θα σας απαντήσω πως κάθε σχέση είναι σημαντική, αλλά όπως λέει ο Χόρχε Μπουκάι, η αληθινή σχέση είναι αυτή που κάνει την ζωή να αξίζει. Επιφανειακές συνευρέσεις με ποτά και ξενύχτια κάνουμε όλοι, γνωστούς και παρέες έχουμε όλοι, αλλά ουσιαστικές συναντήσεις έχουν λίγοι τυχεροί, γιατί η σχέση αυτή έχει άλλες απαιτήσεις. Κάθε τέτοια σχέση σε ανθίζει και σε ισορροπεί. Δεν σε αποσυντονίζει, όπως φοβόμαστε. Οι συγκεκριμένες στιγμές βαθιάς σύνδεσης και εγγύτητας μέσα από το γνήσιο συναίσθημα, το άγγιγμα, την ματιά, βιώνονται ως μεταμορφωτικές, θετικές και οδηγούν σε μια αυξημένη αίσθηση σύνδεσης με τον δικό μας εαυτό. Αυτές τις στιγμές που ανοιγόμαστε στον άλλον, αποκτά νόημα η ίδια η ύπαρξη μας. Νιώθουμε αξία, εκτίμηση, αναγνώριση, επιθυμία. Γευόμαστε την πληρότητα, νιώθουμε χορτάτοι, ενδυναμωμένοι, αναζωογονημένοι, ζωντανοί, σαν να έχουμε δοκιμάσει το νέκταρ και την αμβροσία των Θεών. Αντίθετα κάθε φορά που κλεινόμαστε στο καβούκι μας γινόμαστε μνησίκακοι και στενοί, περιορισμένοι και βαθέως φοβισμένοι, απόμακροι, επιθετικοί και επιφυλακτικοί.
Στην άμεση σχέση συνδεόμαστε με τις ψυχικές μας ποιότητες και εκεί, από αυτό το ύψος αγαπάμε αυθεντικά χωρίς προσωπεία μολονότι ξέρουμε πως αν ένας από τους δύο φύγει θα πονέσουμε. Όμως αυτός ο φόβος δεν μας καθηλώνει σε ένα περίπου, αλλά μας ωθεί να μετέχουμε της ίδιας της σχέσης και να εμπλουτίζουμε με φως και ζωντάνια την κάθε στιγμή μας. Αναλαμβάνουμε με οικειοθελή δέσμευση την ευθύνη της σχέσης μας και μετέχουμε αυτής όσο πιο πλατιά και βαθιά μπορούμε, προσφέροντας στον άλλον ένα βάθος σύνδεσης, μια ουσιαστική επαφή όπου ο καθένας είναι απόλυτα αυθεντικός απέναντι στον άλλον, αλλά και αληθινά ενσυναισθητικός.
Όποιος έχει αληθινά αγαπήσει, έχει νιώσει την αγωνία του φόβου για το πως θα ζήσει χωρίς τον άλλον, αλλά είναι πάντα χορτάτος και τρυφερός από την άνθιση που του έδωσε η στενή σχέση για όσο κράτησε.
Μην μετέχετε στο παιχνίδι με την πανοπλία σας. Μην κατεβαίνετε στην μεγάλη περιοχή με ένα τεράστιο σακούλι ματαιώσεων. Μην σχετίζεστε με τον κουρασμένο εαυτό σας, τον πικραμένο, τον θυμωμένο, τον απογοητευμένο, τον βαρεμένο. Αφήστε μακριά την μιζέρια, την γκρίνια, την απάθεια, την απαισιοδοξία, την αγένεια και τον εγωισμό σας και ξαναμπείτε φωτεινοί σαν το ουράνιο τόξο μετά την μπόρα. Μην αρνείστε την εμπειρία της συνάντησης με τον φίλο στο καφέ, τον θεραπευτή σας στο γραφείο, τον σύντροφο σας, το παιδί σας. Αυτές οι συναντήσεις είναι η ίδια η συνάντηση με τη ζωή σας, όσο πιο βαθιά τις βιώνετε τόσο πιο πλούσια θα είναι. Μην ζείτε σε αδιαφορία, βουτήξτε στο πάθος, συναντηθείτε αυθεντικά και υπαρξιακά με τον άλλον, σαν άνθρωποι με άνθρωποι και αφήστε τον εαυτό σας να αισθανθεί με εμπιστοσύνη. Αγκαλιάστε την ανάγκη σας για ασφαλή συναισθηματικό δεσμό και διδάξτε στα παιδιά σας την σημασία του. Σε στιγμή αβεβαιότητας όλοι ψάχνουμε αυτόν τον έναν να μας βεβαιώσει πως όλα θα πάνε καλά, πως θα είναι δίπλα μας. Αυτή η εμπιστοσύνη πως κάποιος θα είναι πάντα εκεί για εμάς μας κάνει να θέλουμε να εξερευνήσουμε τον κόσμο και να τον κατακτήσουμε. Μας ωθεί να φροντίζουμε περισσότερο τον εαυτό μας, γιατί όταν κάποιος μας αγαπά νιώθουμε πολυτιμότεροι. Αγαπώντας τον άλλον αγαπάμε περισσότερο τον εαυτό μας και αγαπώντας τον εαυτό μας περισσότερο, αγαπάμε τον άλλον.
Πείτε ναι στις σχέσεις
Η καλή σχέση είναι κοινωνική προσφορά, το ίδιο το νόημα της ζωής, γιατί καλή σχέση σημαίνει καλή οικογένεια και καλή οικογένεια ευτυχισμένα παιδιά.
Περισσότερη αγάπη σημαίνει περισσότερη φροντίδα και περισσότερη ανάπτυξη του δυναμικού μας. Όσο πιο πολύ αγαπιόμαστε μεταξύ μας τόσο πιο ανοιχτοί και ήρεμοι είμαστε στο να δείξουμε την αγάπη μας στα παιδιά μας, που κάποια στιγμή θα μας αντιγράψουν. Αν αγνοήσουμε αυτήν την ανάγκη και την υποβιβάσουμε σε κάτι λιγότερο σημαντικό το κόστος στην ψυχή μας θα είναι μεγάλο.
Οι περισσότεροι τσακωμοί και χωρισμοί δεν γίνονται επειδή δεν ταιριάζουμε, όπως θέλουμε να πιστεύουμε, αλλά επειδή πονάμε που χάνουμε την αγάπη μας και στρέφουμε το πληγωμένο βλέμμα μας προς την άλλη πλευρά, μένοντας μόνοι με τον θυμό μας και τον πόνο μας, απόμακροι, ξένοι και βαθιά αποσυνδεδεμένοι. Είναι κραυγές αγωνίας που δημιουργούνται από τον φόβο της απώλειας του ασφαλούς συναισθηματικού δεσμού, όπως μας λέει η Sue Johnson στο εξαιρετικό βιβλίο της ” Κράτα με σφιχτά”.
Δυστυχώς δεν μας μαθαίνει κανείς πως να συνδεόμαστε. Στην καλύτερη περίπτωση μας προσφέρονται λύσεις για να μην καυγαδίζουμε, για να εκφράζουμε τα παράπονα μας με ευκρίνεια, για να θέτουμε όρια. Όμως αυτό που λείπει είναι να διδαχθούμε πως να αφήσουμε την απόσυρση, τον έλεγχο, την αναισθησία και να συμμετέχουμε, να συνδεόμαστε, να δημιουργούμε δεσμούς. Να συναντιόμαστε.
Ας αποδώσουμε επιτέλους εμείς την μορφή, τις ποιότητες, τον σκοπό και τα χαρακτηριστικά στην έννοια ” σχετίζομαι” με έναν νέο τρόπο πιο λειτουργικό, από ότι μας δίδαξαν με το παράδειγμα τους οι προηγούμενες γενιές, γιατί πάντα πρέπει να οραματιζόμαστε το ιδεατό κάλλος πριν το λαξεύσουμε, μήπως και καταφέρουμε να ακούσουμε την ουράνια μελωδία της ίδιας της γέννησης μιας νέας όψης του εαυτού μας και της ουσιαστικής κοινότητας με τους συνανθρώπους μας.
