Αναπροσανατολισμός
Το πιο αστείο μάθημα που μου έδωσε η ζωή είναι η συνειδητοποίηση πως πάντα εκπλησσόμεθα μπροστά στο προφανές. Νιώθουμε μια “Αχά” εμπειρία και για λίγο σταματάμε να μιλάμε, αναλογιζόμαστε τι ακούσαμε, αναγνωρίζουμε κάτι δικό μας στα λεχθέντα που μας είχε διαφύγει, ενώ ήταν πάντα μπροστά μας. Αυτές οι στιγμές είναι πάντα κομβικές και συγκινητικές, σαν να σε έχει χτυπήσει αστροπελέκι. Είναι σαν να βιώνεις πως ο ήλιος ανατέλλει από την ανατολή και δύει από την δύση, βίωμα καινοφανές, μολονότι τόσο καθημερινό, που σε αφήνει άφωνο. Μα πως γίνεται να συνειδητοποιούμε με έκπληξη αυτό που πάντα γνωρίζαμε; Πώς γίνεται να μένουμε έκθαμβοι μπροστά στην ομορφιά της γης ή άφωνοι μπροστά στην σκληρότητα της, ενώ πάντα έτσι μας συστηνόταν; Πώς γίνεται να μην έχουμε δει αυτό που ήταν πάντα μπροστά μας;
Αυτές οι ” αχά” υπερβατικές εμπειρίες αφορούν συχνά την βίωση μιας νέας αλήθειας του εαυτού μας, την διεύρυνση της συνειδητότητας μας, την μέθεξη που κάθε ψυχική συνάντηση ανάμεσα στον αισθητό κόσμο και στο νέο πεδίο των ιδεών επιφέρει. Στην καθημερινότητα μας όμως, σε πιο γνώριμα πεδία, βιώνονται συχνά ως έκπληξη απέναντι στο κρυμμένο από την θολωμένη ματιά μας τοπίο, ως αναρώτηση στο ” τι στο καλό έγινε εδώ που δεν είδα;”
Οι περισσότεροι από εμάς αντιλαμβανόμαστε με έκπληξη πως τα πράγματα είναι αλλιώς, όταν είναι ήδη αργά. Αυτές οι εμπειρίες είναι επίπονες, καθώς η πραγματικότητα μια μέρα μάς εμφανίζεται διαφορετική από ότι την φτιάχναμε στον νου μας και τρέχουμε να προλάβουμε τα σπασμένα. Νιώθουμε σαν το βατράχι που έβρασε στο νερό του, αδυνατώντας πια να πηδήξει, γιατί συνήθισε σιγά σιγά την νέα συνθήκη και αφέθηκε στην θαλπωρή της μέχρι που έβρασε ζωντανό. Απλά τα παραδείγματα και πολυάριθμα. Ο έφηβος γιος μας δεν διαβάζει, η κόρη μας δεν μας ακούει, ο άντρας μας μοιάζει χαμένος στα δικά του, τα οικονομικά μας δεν φτάνουν, ένας πόνος συνεχίζεται και εμείς πιστεύουμε πως θα περάσουν όλα μόνα τους, οργανώνουμε διακοπές, τα ρίχνουμε στην εφηβεία και αφηνόμαστε ανέμελοι στον ύπνο του δικαίου..
Η δυσλειτουργία προκύπτει συχνά, όταν αδυνατούμε να σταθούμε και να αφουγκραστούμε λίγο πιο σοβαρά, πιο ενσυνείδητα, πιο ενήλικα το πρόβλημα που έχει προκύψει, το τέμπο της μουσικής που παίζει στην ζωή μας και στο σπίτι μας. Άραγε είναι η μελωδία της ευτυχίας ή η χασμωδία της δυστυχίας; Μήπως δεν έχουμε συστηθεί ώριμα με την πραγματικότητα μας; Μήπως το προφανές εδώ είναι πως ήρθε η σκληρή στιγμή του αναπροσανατολισμού;
Ξυπνήσατεεεεε;;;;;;
Κάποια στιγμή όλα θα γυρίσουν εναντίον μας, αν αφήσουμε το πόστο μας αφύλακτο. Όταν κάνουμε τον απολογισμό μας μετά από μια καταιγίδα και ζητήσουμε τα ρέστα από τον φτωχούλη εαυτό μας, η απάντηση θα είναι μια και παναθρώπινη. ” Δεν ήμουν παρών, δεν ήμουν παρούσα! Άφησα το πόστο μου και έτρεχα πίσω από την ευτυχία, την επιτυχία, την ματαιοδοξία, την απόλαυση, την χαρά, την επιβίωση, την θλίψη… Όλοι κάποτε χαλαρώσαμε και κυνηγήσαμε τους λάθους δρόμους αφήνοντας αφύλακτη την σκοπιά μας. Όμως ο εαυτός μας, πάντα μα πάντα, όταν ξεσπάσει η μπόρα, θα μας τιμωρήσει που νεραιδοσκονίζαμε την πραγματικότητα μας και κατοικούσαμε στο εκεί και πουθενά, αφήνοντας αφύλαχτο το εδώ και τώρα και η βαρύτητα της ποινής θα είναι ανάλογη με τον χρόνο και το βάθος απουσίας μας από το πόστο μας.
Η ενήλικη κόρη θα κατηγορήσει την μητέρα που δεν την πίεσε περισσότερο στο σχολείο, ενώ είχε δυνατότητες να σπουδάσει κάτι καλύτερο, ο γιος θα θυμώσει με τον πατέρα που δεν του έβαζε όρια όταν τα χρειαζόταν, πριν ξεφύγει το πράγμα, ο άντρας θα αναρωτηθεί πού πήγε το ενδιαφέρον της συντρόφου, όταν γυρνούσε αργά το βράδυ και εκείνη έκανε πως κοιμόταν, η κόρη θα μείνει με την απορία χαραγμένη στο κεφάλι της γιατί η μητέρα της δεν της έλεγε να αλλάξει το μπλουζάκι που άφηνε απροκάλυπτα να φαίνονται τα ελέη της, ενώ όλοι στο σχολείο την κορόιδευαν και την χαρακτηρίζαν πίσω από την πλάτη της με σχόλια ασεβή. Εμείς οι ίδιοι θα αναρωτηθούμε που στο καλό ήμασταν, σε ποιο σύμπαν κατοικούσαμε και κυρίως γιατί τόσο πολύ φοβόμασταν να δούμε την αλήθεια, που τώρα καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε.
Δεν αναφέρομαι στην απλή μετάθεση ευθυνών, που συνήθως προκύπτει όταν ζητάμε τα ρέστα και κάνουμε σαματά, αλλά στην οντολογική απορία, στην γνήσια έκπληξη, που συνοδεύει το υπαρξιακό ερώτημα για το προφανές : ” Εαυτέ μου, πού στο καλό ήσουν, όταν σε χρειαζόμουν πιο πολύ και γιατί έφυγες την στιγμή που ο ρόλος σου ήταν να είσαι εκεί;” Κοινώς, πως γίνεται να λείπεις από το πόστο σου, όταν είσαι σκοπιά και να μην είσαι συνεπής στις υποχρεώσεις που ανέλαβες; Πώς στο καλό συμβαίνει και χάνουμε την ορθή διάκριση μας και κάνουμε φασαρίες εκεί που δεν χρειάζεται, δεν μιλάμε εκεί που χρειάζεται, φλερτάρουμε όταν δεν θέλουμε, απορρίπτουμε αυτούς που θέλουμε, βάζουμε τα παιδιά μας να αναλάβουν ρόλους ενηλίκων όταν δεν τα καταφέρνουμε και αποσυρόμαστε όταν πρέπει να τους βάλουμε όρια ανάλογα με την ηλικία τους; Πώς γίνεται να πράττουμε άλογα και να είμαστε υποχείρια του καταναλωτισμού, του κινητού, του υπολογιστή, της φαντασίωσης μας και της ανεπάρκειας μας. Και αφού κάνουμε όλα αυτά, πώς γίνεται να εκπλησσόμεθα με τα αποτελέσματα; Είναι αληθώς άξιον απορίας!
Το παράδοξο του λογικού αδιεξόδου.
Η έκπληξη προκύπτει πάντα όταν έρθουμε σε επαφή με το παράδοξο, το λάθος νομιζόμενο ( παρά ± δοξείν). “Το πραγματικά παράδοξο εκθέτει τα θεμελιακά λάθη μας στην κατανόηση μιας κατάστασης εκ της οποίας προκύπτουν στο τέλος τα λογικά αδιέξοδα σε επιμέρους ζητήματα” λέει το λεξικό και μεταφράζουμε πως είναι η έκπληξη μας που προκύπτει από την αδυναμία μας να σταθούμε απέναντι στα προβλήματα μας με διάθεση επίλυσης και από την ικανότητα που φέρουμε να βάζουμε κάτω από το χαλάκι τα θέματα μας για να μην τα βλέπουμε και να τα ξεχάσουμε. Όμως έτσι δεν επέρχεται καμία αλλαγή. Παραμένουμε στα γνώριμα και πράττουμε αυτιστικά. Ενώ τα είδαμε όλα, δεν είδαμε τίποτα. Ξαναγυρνάμε πίσω στα συνηθισμένα μας. Η συνήθεια όμως, δεν σημαίνει αυτονόητο, γιατί αυτονόητο σημαίνει ορθό, όχι οικείο. Η συνήθεια θέλει συνεχή αναθεώρηση και αναπροσανατολισμό, γιατί ως γνώριμο, ως οικείο, συνήθως θεωρούμε αυτό που μας κληροδότησαν οι γονείς μας, αυτό που μάθαμε, αυτό που ξέρουμε, αλλά που συχνά, θα πω, είναι όχι μόνο ακατάλληλο, αλλά και επιβλαβές.
Η έκπληξη προκύπτει από την συνειδητοποίηση μιας αλήθειας μας, που είχε χαθεί κάτω από στρώματα αυταπατών, από ομιχλώδεις γενικεύσεις, από υπερεκτιμημένες θεωρίες και φαντασιώσεις. Κυρίως όμως από οκνηρία να κάνουμε την δουλειά μας. Η έλλειψη ορθής διάκρισης και η παντελής έλλειψη αίσθησης ορθής προοπτικής του προβλήματος μάς καθιστά αυτιστικούς και όταν έρθουμε αντιμέτωποι με τα αποτελέσματα της απραξίας μας, ή της μη εποικοδομητικής πράξης μας, εκπλησσόμεθα και θυμώνουμε. Ο σπουδαστής που δεν διάβαζε όλο τον χρόνο και συνειδητοποιεί πως δεν κατανόησε τον τρόπο βαθμολογίας παρά μόνο στο τέταρτο έτος, ο γονιός που ανησυχεί πως το παιδί του δυσκολεύεται να διαλέξει τι σπουδές θα κάνει, ενώ ποτέ του δεν το ενθάρρυνε να αναλάβει μέσα στο σπίτι τις ευθύνες που του αναλογούν, η σύζυγος που τα χάνει όταν ο σύντροφος φεύγει, γιατί δεν αντέχει άλλο την γκρίνια της, η σύζυγος που επένδυσε όλη της την ζωή σε έναν άντρα απρόβλεπτο- παρορμητικό, ο σύζυγος που ανακαλύπτει πως η ερωτικότητα έχει χαθεί στο ζευγάρι ενώ κοιμούνται χρόνια με τα παιδιά τους, όλοι μένουν άναυδοι με την νέα πραγματικότητα και δεν ξέρουν πως να την χωρέσουν. Τα νέα προφανή δημιουργούν πάντα σύγχυση και θυμό.
Οι σημαντικές αποφάσεις που αφορούν σημαντικές συνιστώσες της ζωής μας, παίρνονται με δυσκολία, με μόχθο, με διλήμματα, με διχασμούς, με αγωνία, με σοβαρότητα. Απαιτούν χρονοβόρες προσωπικές διεργασίες και όλο το σύστημα, το σώμα μας, το συναίσθημα μας, ο νους μας και η ψυχή μας δουλεύουν ευθυγραμμισμένα για την καλύτερη δυνατή επιλογή. Όμως εδώ σε αυτήν την νέα υγιή διεργασία το αποτέλεσμα ποτέ δεν μπορεί να μας εκπλήξει, διότι ξέρουμε τι κάναμε, τι δώσαμε, τι αφήσαμε, τι δουλέψαμε, γιατί υπήρξε ενσυνειδητότητα, ευελιξία και αποφασιστικότητα. Κυρίως ορθή διάκριση, κριτική ματιά, αίσθηση προοπτικής και περισυλλογή.
Η έκπληξη μάς προλαβαίνει μόνο τις φορές που παριστάνουμε τους κοιμισμένους ενώ είμαστε ξύπνιοι, τους α-νόητους ενώ είμαστε ευφυείς, τους απλαισίωτους ενώ έχουμε όρια, τους αθώους ενώ είμαστε υποψιασμένοι. Κάθε φορά που βαρεθήκαμε να κάνουμε την δουλειά μας και βολευτήκαμε στα αυγά μας παριστάνοντας την στρουθοκάμηλο για να μην βλέπουμε, να μην ακούμε, να μην μιλάμε.
Εντάξει δεν πειράζει! Μην αυτομαστιγωνόμαστε και μην μου απογοητεύεστε, όλοι έχουμε πιαστεί οικειοθελώς στην φάκα του κορόιδου και την πάθαμε! Η άρνηση να δούμε και να αναγνωρίσουμε κάτι που είναι προφανέστατα αρνητικό, μας σαγηνεύει όλους. Θέλει και το σύστημα λίγο να ξεκουραστεί και είναι κατανοητό! Η καταφυγή στο οικείο είναι πάντα ευκολότερη από την εξόρμηση στο άγνωστο. Η απόσυρση στο δωμάτιο μας για ταινία είναι πάντα πιο εύκολη από την αντιμετώπιση της οργισμένης εφήβου, η εθελοτυφλία είναι πάντα προτιμότερη από την απάντηση στα πιο μύχια ερωτήματα μας και στην ανάληψη ευθύνης μας: ” Πότε κλείστηκε το παιδί στο δωμάτιο με τον υπολογιστή και δεν το πήραμε χαμπάρι; Πότε έπεσαν οι βαθμοί και συνηθίσαμε την πτώση; Πότε άναψε η κόρη το πρώτο τσιγάρο και κάναμε τα στραβά μάτια; Πότε η ζωή μάς προσπέρασε και δεν το καταλάβαμε; Πότε χάσαμε την επικοινωνία μας ως ζευγάρι;”
Γιατί δεν ήσουν στρατιώτη στο πόστο σου;
Μήπως λοιπόν, όταν έρθει η ώρα της προσωπικής δουλειάς μας, πριν αναρωτηθούμε για όλα αυτά να αναλογιστούμε “Τι μας κάνει εντύπωση στην πορεία της ομάδας μας, που δεν σχετίζεται με την δική μας πορεία ζωής;” Πρώτα να βρούμε που ήμασταν εμείς και ύστερα να αφομιώσουμε τις πορείες που πήραν όλοι οι άλλοι. Γιατί στην οικογένεια υπάρχει μια κεφαλή και χωρίς αυτήν το καράβι είναι ακυβέρνητο. Αφήστε τι κάνει ο ένας και ο άλλος, αυτοί θα κάνουν τα δικά τους και ό, τι μπορούν για την αυτονομία τους. Εμείς τι κάνουμε είναι το ζητούμενο, μέσα στο σύστημα της οικογένειας. Ας πάρουμε τα ηνία και ας μην τα αφήσουμε μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο. Δεν χωράει εφησυχασμός και διακοπές. Μόνο κάποιες μέρες και αυτές την εποχή των εξετάσεων που όλα έχουν πλαίσιο, από μόνα τους. Ακόμα και το καλοκαίρι που όλα είναι χαλαρά και αναμενόμενα, εμείς οι γονείς δεν διακοπεύουμε και πιάνουμε πάλι πόστο. Αυτά ως προς την οικογένεια.
Ως προς τον εαυτό μας η πορεία είναι ανηλεής και αθάνατη. Η αυτογνωσία, τα ερωτήματα: “που βρίσκομαι, πως νιώθω, τι συμβαίνει, τι να κάνω, προς τα πού να πορευτώ” δεν έχουν τέλος για εμάς. Δεν γίνεται να μιλάμε για κεφαλή του εαυτού μας ή της οικογένειας και η κεφαλή να τα έχει χαμένα. Δεν γίνεται να σε αφήσω να φυλάς σκοπιά για να φροντίσεις το στράτευμα και να ανησυχώ πως θα σε πάρει ο ύπνος, ή πως θα φύγεις να βρεις την καλή σου και θα αφήσεις αφύλακτη την ομάδα μου. Στηρίζομαι σε εσένα, σημαίνει στηρίζομαι πως ξέρεις τι να κάνεις και πως είσαι πάντα εκεί.
Όλοι οι άντρες έκαναν σκοπιά και όλες οι γυναίκες έκαναν σκοπιά στην οικογένεια τους. ‘Ολοι, λοιπόν γνωρίζουμε πως η πιο άνιση μάχη με την σκοπιά είναι να μην σε πάρει ο ύπνος και να σε προλάβουν τα γεγονότα, ενώ κοιμάσαι τον ύπνο του δικαίου. Πρέπει να είμαστε “επί των επάλξεων”, προσηλωμένοι στο καθήκον και στην αποστολή μας, στην οποία οικειοθελώς δεσμευτήκαμε. Δεν έχει άλλη διαδρομή, ο καπετάνιος δεν αφήνει το τιμόνι, ο γονιός το παιδί του, ο άνθρωπος τον εαυτό του. Η αυξημένη εγρήγορση είναι το μυστικό της επιτυχίας μας και το αντικλείδι της σωτηρίας μας στο έργο που ο καθένας διαλέγει για την ζωή του.
Μην ξεχνάτε ποτέ πως ο θαλαμοφύλακας ανά πάσα στιγμή θα έρθει να σου πει ” σειρά, σήκω. Έχεις σκοπιά” και καθώς στήνεσαι να φυλάς το στρατόπεδο σου, να σκέφτεσαι πως δεν πρέπει να κοιμηθείς ούτε λεπτό, αν θες να δεις το στράτευμα ελεύθερο και αυτοπραγματωμένο. Υπάρχουν πάντα νόμοι στην σκοπιά που πρέπει να σεβόμαστε! Το θέμα είναι : ” τους ξέρουμε; ” Ο πιο σημαντικός ίσως που πρέπει να συγκρατήσουμε όλοι, είναι να μην εμπιστευόμαστε κανέναν, ούτε τον θαλαμοφύλακα να μας ξυπνήσει. Ας βάλουμε το δικό μας ξυπνητήρι.
Για αυτό η σκοπιά είναι μια πολύ υπεύθυνη προσωπική στάση απέναντι σε κάθε εισβολέα που δεν κοστολογείται, ούτε αποτιμάται με υλικές απολαβές. Είναι η δική μας εσωτερική θέση να μας λέμε όταν όλοι κοιμούνται ” Εσύ όρθιος!” γιατί, όπως λένε και οι φαντάροι, “άμα κοιμηθούμε και μας ξυπνήσει ο εφοδεύων και ρωτήσουμε το περιβόητο εκείνο : ” Αλτ, τις εί; ” η απάντηση θα είναι: ” ο εφιάλτης σου”.
